จากรายงานขององค์การอนามัยโลกพบว่าร้อยละ 50 ของการใช้ยาทั้งหมดนั้นไม่เป็นการใช้อย่างไม่สมเหตุผล[1] ซึ่งรวมถึงการใช้ยาปฏิชีวนะอย่างไม่ถูกต้องด้วย ซึ่งองค์การอนามัยโลกได้แบ่งชนิดของการใช้ยาอย่างไม่สมเหตุผลไว้ดังนี้
- ใช้ยามากเกินไป
- ใช้ยาปฏิชีวนะไม่ถูกต้อง บ่อยครั้งที่พบว่ามีการใช้ยาปฏิชีวนะในผู้ป่วยที่ไม่ได้ติดเชื้อแบคทีเรีย หรือระยะเวลาของการใช้ยา สั้น หรือยาวเกินไป
- มีการใช้ยาแบบฉีดโดยไม่จำเป็น ในกรณีที่การใช้ยาแบบรับประทานก็เพียงพอและเหมาะสม
- การซื้อยารับประทานเองอย่างไม่เหมาะสม
- แพทย์ไม่ปฏิบัติ หรือไม่สามารถปฏิบัติตามคำแนะนำในการรักษาได้
การใช้ยาอย่างไม่เหมาะสมนำไปสู่การสูญเสียตามมาทั้งกับตัวผู้ใช้ยาเองไปจนถึงสังคมโดยรวม ผลกระทบนั้นรวมถึงการลดลงของประสิทธิภาพของยาที่ถูกนำไปใช้อย่างไม่เหมาะสม และปัญหาจากผลข้างเคียงของยาเหล่านั้น
ปัญหาแนวความคิดของสังคมที่คิดว่า เมื่อเจ็บป่วยจะต้องกินยา ก็ทำให้เกิดความต้องการใช้ยาเพิ่มมากขึ้นโดยไม่จำเป็น การเกิดปัญหาเชื้อดื้อยามากขึ้นนั้น ก็เกิดจากการใช้ยาปฏิชีวนะที่ไม่เป็นไปตามข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ ทำให้ตัวผู้ป่วยเอง และคนอื่นในสังคมมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อดื้อยาสูงขึ้น ผู้ป่วยที่ติดเชื้อดื้อยาต้องนอนโรงพยาบาลนานขึ้น มีโอกาสเสียชีวิตสูงขึ้น และนำไปสู่ความสูญเสียทางเศรษฐกิจของทั้งประเทศและทั้งโลก
แม้การส่งเสริมให้เกิดการใช้ยาอย่างสมเหตุผลในประเทศไทยจะดำเนินการมาอย่างต่อเนื่อง แต่ก็ยังไม่เกิดผลสัมฤทธิ์เท่าที่ควร[2] การดำเนินการในสถานพยาบาลยังไม่สามารถใช้ยาได้อย่างสมเหตุผล 100% และควรต้องมีการประชาสัมพันธ์ให้ผู้เกี่ยวข้องและประชาชนได้ทราบอย่างทั่วถึง เพื่อเป็นการสนับสนุนให้ลดการใช้ยาอย่างไม่ถูกต้อง และทุกคนใช้ยาอย่างสมเหตุผลทั้งในสถานพยาบาลและในร้านขายยา
สามารถดูวีดีโอเพิ่มเติมเกี่ยวกับ “การใช้ยาอย่างสมเหตุผล” ได้ที่
Rational Drug – การใช้ยาอย่างสมเหตุผล (ผลิตโดย HSRI วันที่ 08/04/2559)
EP2 ความไม่ร่วมมือในการใช้ยาตามสั่ง (Non-compliance) (ผลิตโดย RDU Hospital วันที่ 07/31/2559)
Rational Drug Use: RDU. โทษของการใช้ "ยาปฏิชีวนะที่ไม่เหมาะสม" : Clip ตอนที่ 2 (ผลิตโดย งานประชาสัมพันธ์ คณะแพทยศาสตร์ มช.วันที่ 08/28/2560)
เอกสารอ้างอิง
1 WHO. (2002, September). Promoting Rational Use of Medicines: Core Components - WHO Policy Perspectives on Medicines, No. 005. Retrieved from https://apps.who.int/medicinedocs/pdf/h3011e/h3011e.pdf
2 คณะอนุกรรมการส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล. (2015). คู่มือการดำเนินงานโครงการ โรงพยาบาลส่งเสริมการใช้ยาอย่างสมเหตุผล (Rational Drug Use Hospital Manual)(1st ed.).:ISBN 978-974-244-368-9